سلسله مراتب ایلی در عشایر ایران

سلسله مراتب ایلی در عشایر ایران

ایلات و عشایر همواره نقش مهم و تاثیرگذاری در تحوالات تاریخی ایران داشته و از نیروهای موثر و صاحب نفوذ در مناسبات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بشمار می آمده اند به طوری که غالب حکومت های استقرار یافته در ایران ایلیاتی بوده اند.   

در گذشته، ایلات و عشایر به علت داشتن آمادگی دایمی برای کوچ، دارای انضباط شبه نظامی بودند و همین انضباط و آمادگی جنگی، ایلات را تبدیل به یک اردوی نظامی می‌کرده ‌است و در هر دوره تاریخی در ایران ایلاتی که نیرومندتر و منسجم تر بوده اند، قدرت سیاسی کشور را تصاحب کرده ‌اند. 

از ایلات مهمی که در صده های اخیر در ایران تشکیل حکومت داده اند می توان به ایل های "افشار"،  "زند"  و " قاجار" اشاره کرد. بعد از انقراض حکومت قاجار و گسترش شهرنشینی و ایجاد تغییرات گسترده در ساختار سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی ایران، و همچنین سرکوب و اسکان ایلات و عشایر در زمان پهلوی اول، کم کم از قدرت سیاسی و اجتماعی ایلات و عشایر کاسته شد و امروزه دیگر دور از ذهن می رسد که مجددا حکومت ایلی و ایلیاتی در ایران برقرار شود.   

با این وجود، همچنان در پهنه سرزمین ایران ایل ها و طوایف بزرگ و کوچکی زندگی می کنند که اگرچه همچون گذشته در تحولات سیاسی و اجتماعی کشور نقش آفرینی ندارند اما نقش اقتصادی آنان در تولیدات دامی، پروتئینی و لبنی و صنایع دستی بر کسی پوشیده نیست.  

بنابراین، شناخت دقیق تاریخ ایران و مناسبات و تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی آن بدون مطالعه و شناخت دقیق ایلات و طوایف و آشنایی با ساختار قدرت و سلسله مراتب ایلی در آنها بعید و ابتر به نظر می رسد.  

گسترش شهرنشینی و تسریع روند اسکان در ایلات و عشایر، تغییرات اساسی در همه وجوه زندگی ایلی بوجود  آورد که عمده ترین آن، تغییر در نظام سلسله مراتب ایلی بوده و هست، از اینرو در این مقال و مجال و پست های بعدی این وبلاگ؛ "ایلات و عشایر ایران"، تلاش شده است، اطلاعاتی اجمالی و کوتاه از سلسله مراتب ایلی در عشایر ایران و تعاریف واژه های ایل، طایفه، تیره و ... ارائه شود.  

این اطلاعات حاصل کنکاش و جستجوی از منابع مکتوب و اینترنتی و همچنین تجارب چندین ساله در ارتباط با ایلات و عشایر کشور بوده و هست و به حتم به دلیل دانش اندک و غیر آکادمیک نگارنده در این حوزه، خالی از اشکال هم نیست. باعث خرسندی خواهد بود که شما خواننده عزیز و فرهیخته با ارائه نظرات خود، این اطلاعات را تکمیل و غنی تر کنید. 

ایل:

کهن ترین سندی که واژه ایل در آن به کار رفته متعلق به ترک های سلجوقی است (دایره المعارف بزرگ اسلامی ، ج 10، ص 698). مؤلف جامع التواریخ، ایل را به معنای "مطیع و فرمانبردار" به صورت ترکیبی "ایل کردن"(مطیع کردن) و "ایل شدن"(مطیع و فرمانبردار شدن) به کار برده است (همدانی، 1362، ج1، ص 247- 245).  

در دوره ایلخانان عنوان "ایل خان" برای فرمانروایان مغول در ایران به کار می رفته است و ایلات به معنای جماعتی از مردم کوچنده و نیمه کوچنده، با ساختار اجتماعی و سیاسی خاص در زبان فارسی مصطلح یافت (دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج 10، ص 698 و 699). 

لطفا ادامه مطلب را در پست بعدی مطالعه فرمایید.

استفاده از مطالب این وبلاگ با ذکر منبع بلامانع است.