این حق دانش آموزان عشایری نیست

 در حاشیه خبرها - علیرضا رحیمی: یک سفید چادر یا کانکس چندمتری، چند میز و نیکمت، یک تخته سبز یا سیاه، چند گچ سفید و رنگی،  یک معلم یا سرباز معلم، و چند دانش آموز چندپایه؛ نه از تخته هوشمند خبری است، نه رایانه، نه لپ تاپ، نه تبلت، نه ویدئو پروژکتور، نه اینترنت، نه پوشش مخابرات، نه میکروسکوپ، نه تلسکوپ، نه آزمایشگاه، نه برق، نه آبخوری، نه سرویس بهداشتی، نه بوفه، نه وسایل ورزشی، نه سرویس مدرسه، نه کتابخانه هوشمند، نه آموزش هوشمند آنلاین، نه ارتباط  هوشمند با والدین از کلاس، نه ارزیابی هوشمند و نه... اگر تفاوت دنیای آموزشی دانش آموزان عشایری با دنیای دانش آموزان مدارس معمولی شهری را فاصله زمین تا ماه تصور کنیم، این فاصله با دانش آموزان مدارس هوشمند، زمین تا خورشید است.

در اخبار خبرگزاری ها آمده است که یک خیر مدرسه ساز که خود از تحصیل کرده های یکی از مدارس عشایری محروم است، در زادگاهش در حال ساخت مدرسه ای مجهز به امکانات آموزش هوشمند برای 31 نفر از دانش‌آموزان عشایری است. مدرسه ای که ساخت آن از مهرماه امسال آغاز شده و به گفته "مسعود کنعانی وند" که هزینه ساخت این مدرسه را تامین کرده است، ساخت این مدرسه اسفندماه سال جاری به پایان می رسد. وی هدف از ساخت این مدرسه هوشمند را تعهدی عنوان کرد که از دیرباز برعهده خود گذاشته و آن خدمت به مردم و دانش آموزان عشایر محرومی است که در میان آنان زندگی و تحصیل کرده است.

اقدام هوشمندانه این خیر برای احداث "مدرسه هوشمند عشایری" در منطقه کوهمره سرخی شیراز در نوع خود ستودنی و قابل تقدیر است، اما این حق جامعه عشایری و 185 هزار دانش آموز عشایری که در کشور تحصیل می کنند، نیست!

در حال حاضر "مدارس خیرساز" عمدتا در شهرها و یا روستاها ساخته می‌شوند و دانش‌آموزان عشایری در بسیاری از مناطق همچنان در کانکس و یا چادرهای سفید مخروطی شکل به عنوان نماد مدارس عشایری، بدون امکانات آموزشی هوشمند که از ملزومات آموزش در عصر حاضر است، تحصیل می‌کنند. در شرایط کرونایی که به ناچار آموزش دانش آموزان به سمت آموزشهای مجازی سوق پیدا کرد، فراهم نبودن زیرساخت ها از جمله اینترنت و پوشش مخابرات، بیشترین لطمه تحصیلی را به دانش آموزان عشایری وارد کرده است.

اگرچه این موضوع دغدغه مسئولان و معلمان عشایری که با تحمل سختی های زیاد، آموزش در مناطق عشایری را بدون وقفه انجام می دهند است، اما هنوز در بیشتر مناطق عشایری زیرساخت های لازم برای آموزش مجازی و هوشمند که گامی مهم و عملی در راستای تحقق "عدالت آموزشی" است، فراهم نشده است.

 ایجاد تحول در جامعه عشایری با ظرفیت سازی در قانون

ایجاد تحول در جامعه عشایری نیازمند ایجاد ظرفیت های قانونی است؛ موضوعی که از دغدغه های دکتر علائی مقدم رئیس سازمان امور عشایر ایران است و در سفر اخیر خود به فارس و در شورای عشایری شهرستان فراشبند نیز بر این نکته تاکید و فقر قوانین در حوزه جامعه عشایری را یکی از دلایل عقب ماندن این جامعه از برنامه های توسعه ای کشور عنوان کرد.

بدون تردید، یکی از ملزومات تحقق "عدالت آموزشی" در کشور که دانش آموزان عشایری مصداق بارز آن هستند، فراهم کردن زیرساخت ها و امکانات آموزشی هوشمند برای مدارس عشایری است. اگرچه قوانین و اساسنامه هایی از جمله "اساسنامه مدارس عشایری" برای توسعه "عدالت آموزشی" در مراجع مختلف تصویب و ابلاغ شده، اما به نظر می رسد اجرا و تحقق آنها به کندی پیش می رود و یا منابع اعتباری لازم برای اجرا تخصیص داده نمی شود و یا موانعی برای عملیاتی شدن آنها وجود دارد. موضوعی که مدیرکل دفتر عدالت آموزشی و آموزش عشایری نیز بر آن صحه گذاشته و گفته است اگر "اساسنامه مدارس عشایری" اجرا شود بسیاری از مشکلات آموزش و پرورش عشایر مرتفع می شود، اما متاسفانه اجرای بندهای اساسنامه بعد از گذشت شش سال، هنوز محقق نشده است.

در شرایط کرونایی یک سال گذشته با فراگیر شدن بیماری کرونا و ضرورت استفاده دانش آموزان از "شبکه شاد" که نیازمند بسترسازی بود، عدم تحقق عملی "عدالت آموزشی" در حوزه آموزش و پرورش بویژه برای دانش آموزان عشایری بازتاب زیادی در جامعه و افکار عمومی پیدا کرد.

 دانش آموزانی که عهده دار مسئولیت تولید در کشور خواهند شد

بدون شک، دانش آموزان عشایری در رونق و جهش تولید در مناطق عشایری سهم و نقش به­ سزایی دارند و این نقش و سهم با فراهم نمودن امکانات آموزشی هوشمند، هم­سطح و هم­تراز با دانش آموزان شهری، می تواند بیشتر از این نیز باشد. ایجاد ظرفیت قانونی برای اختصاص سهمیه ای در کنکور برای دانش آموزان عشایری نیز در همین راستا قابل توجه و تامل است.

کسانی که در آینده ای نزدیک عهده دار اصلی مسئولیت تامین بخش مهمی از نیازهای دامی و پروتئینی و لبنی کشور خواهند شد، همین دانش آموزان عشایری و روستایی هستند. توجه به این موضوع، ضرورت برداشتن گامهای عملی از سوی مسئولین، دست اندرکاران و خیران مدرسه ساز برای بهره ­مند کردن دانش آموزان عشایری و روستایی از امکانات آموزشی مناسب را دوچندان نموده است.

اقدامات ماندگار زنده یاد "محمد بهمن بیگی" بنیانگذار آموزش عشایری در باسواد کردن عشایر که به سبب این اقدامات جایزه فرهنگی آموزش (کروپسکایا) را از سازمان فرهنگی یونسکو دریافت کرد، را می توان با تجهیز و هوشمندسازی مدارس عشایری تکمیل کرد تا بخشی از محرومیت ها که دغدغه امروز مسئولین امور عشایر، دانش آموزان، معلمان و 246 هزار خانوار عشایری در سراسر کشور است، برطرف و گام های عملی برای توسعه "عدالت آموزشی" در کشور برداشته شود.

اقدام "مسعود کنعانی‌وند" برای ساختن "مدرسه هوشمند عشایری" در زادگاهش در روستای جمالی منطقه کوهمره سرخی شیراز را نیز می توان در همین راستا مورد ارزیابی و تقدیر قرار داد. اگرچه این حق عشایر نیست و حق آنان بیشتر از این است، اما اقدام هوشمندانه این خیر مدرسه ساز را می توان به عنوان الگویی برای سایر خیرین مدرسه ساز نیز تلقی کرد. از این منظر، راه اندازی و ثبت "مجمع خیرین مدرسه ساز عشایری" که مدیرکل دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایری کشور پیش از شیوع ویروس کرونا ثبت این مجمع در "سازمان نوسازی توسعه و تجهیز مدارس" و ابلاغ آن به سراسر کشور را وعده داده بود، اهمیت بیشتری پیدا کند.

هوشمندسازی تعداد 100 مدرسه عشایری در خراسان جنوبی در 15 مهر 1398 (روز ملی روستا و عشایر) نیز اقدامی عملی برای تحقق توسعه "عدالت آموزشی" بود. دکتر جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات پس از این اقدام ارزشمند قول مساعد داده بود تمام مدارس عشایری خراسان جنوبی که از امکانات لازم برخوردار باشند هوشمندسازی ‌شوند. قولی که تحقق آن بویژه در شرایط کرونایی امروز از نیازهای اصلی دانش آموزان عشایری در سراسر کشور است.

 پی نوشت 1:

بر اساس نتایج پایه اولین سرشماری ثبتی مبنای عشایر کوچنده کشور که اول آبان ماه امسال همزمان با "روز ملی آمار و برنامه ریزی" از سوی مرکز آمار ایران رونمایی و اعلام شد، جمعیت عشایری کشور یک میلیون و ۱۰۸ هزار و ۶۴۰ هزار نفر است که ۱.۴ درصد جمعیت کشور را شامل می شوند. اطلاعات ثبت شده در سامانه دانش آموزی وزارت آموزش و پرورش (سامانه سناد)، جمعیت دانش آموزی کشور را ۱۵ میلیون و ۱۳۸ هزار و ۵۲۳ نفر نشان می دهد که بنا به گفته مسئولین دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایری، ۱۸۵ هزار نفر از این تعداد را دانش آموزان عشایری تشکیل می دهند که در شش هزار و 800 مدرسه ثابت، نیمه سیار و سیار تحصیل می‌کنند. مدارس سیار و نیمه سیار شامل مدارس چادری، کپری و کانکسی می شوند.

 پی نوشت 2:

 اساسنامه مدارس عشایری در اسفند ماه ۱۳۹۳ با در نظر گرفتن شرایط خاص جامعه عشایری، به منظور بسط عدالت آموزشی و پرورشی برای دانش‌آموزان عشایری، بر مبنای اسناد بالادستی به ویژه نقشه جامع علمی کشور و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش به عنوان بالاترین مرجع تصمیم‌گیرنده در حوزه آموزش و پرورش رسید.

این اساسنامه که با امضای رئیس جمهور ابلاغ شد، دارای 17 ماده و چهار تبصره است که برای کیفیت بخشی به آموزش و پرورش عشایری تنظیم شده تا مدارس عشایری کشور بر اساس آن اداره شوند. در بند ۱۴ این اساسنامه آمده است: "وزارت آموزش و پرورش موظف است به منظور تحقق عدالت آموزشی و پرورشی و بسترسازی توسعه متوازن در مناطق عشایری، ردیف اعتباری خاص به عنوان "توسعه آموزش و پرورش عشایری" با هماهنگی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور تعیین و در لوایح بودجه سالانه کشور منظور کند". محمدرضا سیفی مدیرکل دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایری در ابتدای امسال در گفتگو با خبرگزاری مهر گفته بود بند 14 از مهمترین بندهای این اساسنامه است اما دستگاه های ذیربط به این مصوبه توجه نمی کنند و متاسفانه برای اجرایی شدن این بند از اساسنامه اقدامی صورت نمی گیرد.

بر اساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، تحت پوشش قرار دادن دانش آموزان عشایری کشور وظیفه "دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایری" وزارت آموزش و پرورش است.